𐭠𐭩𐭥𐭠𐭭

فارسی

ریشه شناسی

پارسی میانه (پهلوی) واژه از دید ساخت دارای ماهیت جمع یا مکان است که با پسوند «ـان» (-𐭠𐭭) ساخته شده است و معنی « از آن ایرانیان» و «آریایی‌ها» از آن استنباط می‌شود. واژه‌ی 𐭠𐭩𐭥 (ēr) در پارسی میانه به معنای «آریایی» (ایرانی) و «آزاده» است که از ریشه پارسی باستان 𐎠𐎼𐎡𐎹 و اوستایی 𐬀𐬌𐬭𐬌𐬌𐬀 (airiia) به معنای «ایرانی» که از ریشه‌ی پیش-هندو-ایرانی: áryas*بوده است. این واژه نخستین بار در سنگ نبشته سه زبانه (پارسی میانه، پهلوی(پارتی) و یونانی) نقش رستم اردشیر یکم، از دودمان و شاهنشاهی ساسانی در پارس دیده شده است. برابرهای این واژه به پهلوی یا پارتی (aryan) و به یونانی (arianōn) است.

اسم

• 𐭠𐭩𐭥𐭠𐭭 (ʾyr ʾn, Ērān)

1. ایران، ایرانی، وابسته به قومیت ایرانی

گواه:

• کتیبه نقش رستم:
• 𐭯𐭲𐭪𐭫𐭩 𐭦𐭭𐭤 𐭬𐭦𐭣𐭩𐭮𐭭 𐭡𐭢𐭩 𐭠𐭥𐭲𐭧𐭱𐭲𐭥 𐭬𐭫𐭪𐭠𐭭 𐭬𐭫𐭪𐭠 𐭠𐭩𐭥𐭠𐭭 𐭬𐭭𐭥 𐭰𐭲𐭥𐭩 𐭬𐭭 𐭩𐭦𐭲𐭠𐭭 𐭡𐭥𐭤 𐭡𐭢𐭩 𐭯𐭠𐭯𐭪𐭩 𐭬𐭫𐭪𐭠‎

• pahikar ēn mazdēsn bag Artaxšēr šāhān šāh [ī] ērān kē čihr az yazdān pus bag Pābag šāh
• پیکر این مزدیسن (مزداپرست) بغ اردشیر شاهنشاه ایران که تخمه از یزدان [دارد] پسر بغ بابک شاه ...

متصاد

• 𐭠𐭭𐭩𐭥𐭠𐭭 (Anērān) : انیران

اصطلاحات اشتقاقی از آن

• 𐭠𐭩𐭥𐭠𐭭𐭱𐭲𐭥𐭩 (Ērānšahr): ایرانشهر

اشتقاقات

• فارسی: ,

منابع

1. MacKenzie, David Niel (1998). "Ērān, Ērānšahr"
2. Encyclopedia Iranica, vol. 8. Costa Mesa: Mazda, p. 534.