خدا

جدا, و حدا را هم ببینید.

فارسی

دری	خدا
پارسی ایران	خدا
تاجیکی	Худо, худо (Xudo, xudo)

ریشه‌شناسی

از دیسه آغازین خدای (xodây), از پارسی میانه hwtʾy (xwadāy, “سرور”) (), با هر دو بار معنای مذهبی و غیردینی بوده است. در خط پهلوی کتابی از ایدوگرام 𐭬𐭭𐭠 استفاده میشده است (آرامی 𐡌𐡍𐡀 (mona), که آن نیز «سرور» معنا میشود), این واژه برگرفته ازاوستایی 𐬓𐬀𐬜𐬀𐬙𐬀 (xᵛaδata, “خود-کوش”) (در معنا به چم ، «وابسته نبودن به هیچ چیز و هیچ کس»است). اصطلاح وابسته سنسکریتیस्वधा (svádhā), با بار معنایی همانا و مشابه است. همریشه با بلخی χοαδηο (xoadēo, “سرور”) و کردی خوا (xwâ).

آوایش

• (ایران) آیپا:

اسم

خدا (جمع خدایان)

1. ایزد بزرگ، بغ، آفریننده جهان
2. مالک، صاحب.
3. بزرگ
4. آقا، سرور
5. خودکفا

صرف

اشکال گزاره‌ای خدا

	مفرد	جمع
اول شخص (من .... / ما ....)	خدایم (xodâyam) خدام (xodâm) (محاوره‌ای)	خداییم (xodâyim)
دوم شخص (تو ..../ شما ....)	خدایی (xodâyi)	خدایید (xodâyid) خدایین (xodâyin) (محاوره‌ای)
سوم شخص (او ..../آن‌ها (ایشان) .....)	خداست (xodâst) خداس، خدائه (xodâs, xodâe) (محاوره‌ای)	خدایند (xodâyand) خدان (xodân) (محاوره‌ای)

اصطلاخات وابسته

• خدائی, خدایی
• خدا حافظ
• خداحافظی
• کدخدا (kadxodā)
• دهخدا (dehxodā)
• خداوند (xodāvand)

وامگرفتگان

• باشقیری: хоҙай (xoðay)
• بنگالی: খোদা (khoda)
• چینی:

  ماندرین: 胡大 (húdà) (گاهی در لانیین و ژونگ‌یوان)

مترادف|مترادف‌ها

• الله
• پروردگار
• ابهی

منابع

• “xwadāy” در مک کنزی, فرهنگ پهلوی, لندن: آکسفورد, ۱۹۷۱–, page 95.

• فرهنگ لغت معین

برگردان‌ها

    خدای یکتای یکتاپرستان

آفریکانیس: God af(af) آینو: [[カムイ#{{{1}}}|カムイ]] (kamuy) آلبانیایی: Perëndia sq(sq) امهری: እግዜር am(am) , እግዚአብሔር am(am)  عربی: اَللّٰه ar(ar) , إِلٰه ar(ar), اَلرَّبّ ar(ar)  عربی مصری: [[الله#{{{1}}}|الله]] arz(arz) (ʾallāh) , [[رب#{{{1}}}|رب]] arz(arz) (rabb)  عربی مراکشی: [[رّبي#الگو:ary|رّبي]] ary(ary) (rrbi) , [[الله#الگو:ary|الله]] ary(ary) (Allah) Aragonese: [[Dios#الگو:an|Dios]] an(an) آرامی: عبرانی: [[אלהא#{{{1}}}|אלהא]] arc(arc) (’Alāhā’) , [[איל#{{{1}}}|איל]] arc(arc) (’Īl) سریانی: [[ܐܠܗܐ#{{{1}}}|ܐܠܗܐ]] arc(arc) (’Alāhā’) , [[ܐܝܠ#{{{1}}}|ܐܝܠ]] arc(arc) (’Īl) ارمنی: خدا hy(hy) Aromanian: [[dumnidzã#الگو:rup|dumnidzã]] rup(rup) Asturian: [[Dios#الگو:ast|Dios]] ast(ast)  Aymara: [[Tatitu#الگو:ay|Tatitu]] ay(ay) آذربایجانی: Tanrı az(az), Allah az(az), Xuda az(az) Bafia: [[Bɛ̀ll#الگو:ksf|Bɛ̀ll]] بلوچی: [[ہدا#{{{1}}}|ہدا]] (huda), [[خدا#{{{1}}}|خدا]] (xuda) باسک: Jainko eu(eu) بلاروسی: бог be(be) , Бог be(be)  بنگالی: [[আল্লাহ#{{{1}}}|আল্লাহ]] bn(bn) (Āllāha) برتونی: Doue br(br) بلغاری: бог bg(bg)  کاتالان: Déu ca(ca)  Chamicuro: [[yosi#الگو:ccc|yosi]] چچنی: Дела ce(ce) چروکی: [[ᎤᏁᏆ#{{{1}}}|ᎤᏁᏆ]] chr(chr) (unequa), [[ᎠᏓᏅᏙ#{{{1}}}|ᎠᏓᏅᏙ]] chr(chr) (adanvdo), [[ᎤᏁᎳᏅᎯ#{{{1}}}|ᎤᏁᎳᏅᎯ]] chr(chr) (unelanvhi), [[ᎡᏙᏓ#{{{1}}}|ᎡᏙᏓ]] chr(chr) (edoda) Cheyenne: [[ma'heo'o#الگو:chy|ma'heo'o]] chy(chy) Chichewa: [[Mulungu#الگو:ny|Mulungu]] ny(ny) چینی: Cantonese: [[上帝#{{{1}}}|上帝]] yue(yue) (soeng6 dai3), [[天主#{{{1}}}|天主]] yue(yue) (tin1 zyu2) (in Catholicism), [[真主#{{{1}}}|真主]] yue(yue) (zan1 zyu2) (in Islam) Mandarin: 上帝 cmn(cmn) (Shàngdì), 天主 cmn(cmn) (Tiānzhǔ) (in Catholicism), 真主 cmn(cmn) (Zhēnzhǔ) (in Islam) Min Nan: [[上帝#الگو:nan|上帝]] nan(nan) (Siōng-tè), [[天主#الگو:nan|天主]] nan(nan) (Thian-chú) (in Catholicism), [[真主#الگو:nan|真主]] nan(nan) (Tsin-chú) (in Islam) چاووشی: Турă cv(cv) قبطی: [[ⲡⲛⲟⲩⲧⲉ#الگو:cop|ⲡⲛⲟⲩⲧⲉ]] (Sahidic), [[ⲫⲛⲟⲩϯ#الگو:cop|ⲫⲛⲟⲩϯ]] (Bohairic), [[ⲫϯ#الگو:cop|ⲫϯ]] Cornish: Duw kw(kw) Corsican: [[Diu#الگو:co|Diu]] co(co) چکی: Bůh cs(cs)  Dalmatian: [[Di#الگو:dlm|Di]] دانمارکی: Gud da(da) Dusner: [[Mansren#الگو:dsn|Mansren]], [[Aisnan#الگو:dsn|Aisnan]] هلندی: God nl(nl)  Erzya: [[Инешкипаз#الگو:myv|Инешкипаз]] myv(myv) اسپرانتو: Dio eo(eo) Estonian: jumal et(et) Ewe: [[Mawu#الگو:ee|Mawu]] ee(ee) فاروئی: Gud fo(fo) , Guð fo(fo)  فنلاندی: Jumala fi(fi), jumala fi(fi) فرانسوی: Dieu fr(fr)  فرانسوی میانه: [[Dieu#|Dieu]]  فرانسوی کهن: [[Deus#الگو:fro|Deus]]  Friulian: [[Diu#الگو:fur|Diu]] fur(fur) , [[Idiu#الگو:fur|Idiu]] fur(fur) , [[Signôr#الگو:fur|Signôr]] fur(fur)  Fula: [[Alla#الگو:ff|Alla]] ff(ff) گالیسیایی: [[Deus#الگو:gl|Deus]] gl(gl)  گرجی: ღმერთი ka(ka) آلمانی: Gott de(de)  گوتیک: [[𐌲𐌿𐌸#الگو:got|𐌲𐌿𐌸]] got(got) یونانی: Θεός el(el)  گرینلندی: [[Guuti#الگو:kl|Guuti]] kl(kl) Guaraní: [[Ñandejára#الگو:gn|Ñandejára]] gn(gn) Haitian Creole: [[Bondye#الگو:ht|Bondye]] ht(ht) هاکا: [[Songti#الگو:hak|Songti]] hak(hak) هائوسا: [[Allàh#الگو:ha|Allàh]] ha(ha) هاوایی: [[Akua#الگو:haw|Akua]] haw(haw) عبری: אלוהים he(he) (Elohím) هندی: ईश्वर hi(hi) (eshwar)  هیتی: siu مجاری: Isten hu(hu) Hunsrik: [[Kot#الگو:hrx|Kot]] hrx(hrx) ایسلندی: Guð is(is) ایگبو: [[Chineke#الگو:ig|Chineke]] ig(ig) Ilocano: [[Dios#الگو:ilo|Dios]] ilo(ilo) Inari Sami: [[Immeel#الگو:smn|Immeel]] اندونزیایی: Allah id(id), Tuhan id(id) اینترلینگوآ: Deo ia(ia) ایرلندی: Dia ga(ga)  Istriot: [[Deîo#الگو:ist|Deîo]]  ایتالیایی: Dio it(it)  ژاپنی: 神 ja(ja) (かみ, kami), 神様 ja(ja) (かみさま, kamisama), デウス ja(ja) جاوه‌ای: Bethara jv(jv), Allah jv(jv), Tuhan jv(jv) Kabardian: [[Тхьэ#الگو:kbd|Тхьэ]] kbd(kbd) Kabyle: [[Ṛebbi#الگو:kab|Ṛebbi]] kab(kab), [[Sidi Ṛebbi#الگو:kab|Sidi Ṛebbi]] kab(kab), [[Yuc#الگو:kab|Yuc]] kab(kab) Kamba: [[Ngai#الگو:kam|Ngai]] کنادا: [[ದೇವರು#الگو:kn|ದೇವರು]] kn(kn) Karelian: [[Jumala#الگو:krl|Jumala]] krl(krl) قزاقی: Құдай kk(kk), Алла kk(kk), Тәңір kk(kk) خمر: ព្រះ km(km) (prayah) Kikuyu: [[Ngai#الگو:ki|Ngai]] ki(ki) کره‌ای: 신 ko(ko), 하느님 ko(ko) Koyraboro Senni: [[allaahu#الگو:ses|allaahu]] ses(ses), [[irkoy#الگو:ses|irkoy]] ses(ses) کردی: Xweda ku(ku), Xuda ku(ku), Elah ku(ku) Sorani: الله ku(ku), خودا ku(ku), خوا ku(ku)

Ladino: کولی: [[Dyo#الگو:lad|El Dyo]] lad(lad)  لوکاتا: [[Wakȟáŋ Tȟáŋka#الگو:lkt|Wakȟáŋ Tȟáŋka]] لائو: [[ພະເຈົ້າ#الگو:lo|ພະເຈົ້າ]] lo(lo) Latgalian: [[Dīvs#الگو:ltg|Dīvs]] ltg(ltg)  لاتین: Deus la(la)  Latvian: Dievs lv(lv) Ligurian: [[Dîo#الگو:lij|Dîo]] lij(lij)  Lingala: [[Nzámbe#الگو:ln|Nzámbe]] ln(ln) لیتوانیایی: Dievas lt(lt)  Luhya: [[wele#الگو:luy|wele]] Luo: [[Nyasae#الگو:luo|Nyasae]] مقدونیایی: Бог mk(mk)  مالاگشی: [[Andriamanitra#الگو:mg|Andriamanitra]] mg(mg) مالایی: Tuhan ms(ms), Allah ms(ms) مالتی: Alla mt(mt) مانکس: Jee gv(gv) Maori: [[Atua#الگو:mi|Atua]] mi(mi) Maranao: [[Tohan#الگو:mrw|Tohan]] هلندی میانه: [[God#الگو:dum|God]] Mingrelian: ღორონთი xmf(xmf) مغولی: Бурхан mn(mn) Nauruan: [[Gott#الگو:na|Gott]] na(na) Navajo: [[Diyin Ayóó Átʼéii#الگو:nv|Diyin Ayóó Átʼéii]] nv(nv), [[Diyin God#الگو:nv|Diyin God]] nv(nv) Ngazidja Comorian: [[Mngu#الگو:zdj|Mngu]] Northern Sami: [[Ipmil#الگو:se|Ipmil]] se(se) Northern Sotho: [[Modimo#الگو:nso|Modimo]] nso(nso) نروژی: Gud no(no) , Herre no(no) Ojibwe: [[gichi-manidoo#الگو:oj|gichi-manidoo]] انگلیسی کهن: [[god#الگو:ang|god]] ang(ang) , [[dryhten#الگو:ang|dryhten]] ang(ang)  نروژی کهن: [[goð#الگو:non|goð]] , [[guð#الگو:non|guð]]  اسکان کهن: [[Deu#الگو:pro|Deu]] پروسی کهن: [[Dēiws#الگو:prg|Dēiws]] prg(prg) , [[dēiws#الگو:prg|dēiws]] prg(prg)  ساکسونی کهن: [[God#الگو:osx|God]] Oromo: [[Waaqayyo#الگو:om|Waaqayyo]] om(om) آسی: Хуыцау os(os), дзуар os(os) پشنو: [[خدای#{{{1}}}|خدای]] ps(ps) (xwdāy) , [[الله#{{{1}}}|الگو:ps-Arab]] ps(ps) (Allah) لهستانی: Bóg pl(pl)  پرتغالی: Deus pt(pt)  Quechua: [[Dyus#الگو:qu|Dyus]] qu(qu) Romani: [[Del#الگو:rom|Del]] رومانیایی: Dumnezeu ro(ro)  رومانش: [[Dieu#الگو:rm|Dieu]] rm(rm)  روسی: бог ru(ru) (box) , Бог ru(ru) (Box) , Госпо́дь ru(ru)  Rwanda-Rundi: [[Imana#الگو:rw|Imana]] rw(rw) Samogitian: (modern) [[Dievs#الگو:sgs|Dievs]] sgs(sgs) , (archaic) [[Dėivs#الگو:sgs|Dėivs]] sgs(sgs)  Sango: [[Nzapa#الگو:sg|Nzapa]] sg(sg) اسکات: Almichtie sco(sco), michtie sco(sco) گالیک اسکاتلندی: Dia gd(gd)  صربی-کروات: سریلیک: Бог sh(sh) , Господ sh(sh)  لاتین: Bog sh(sh) , Gospod sh(sh)  Shona: [[Mwari#الگو:sn|Mwari]] sn(sn) سیسیلی: [[Diu#الگو:scn|Diu]] scn(scn) اسلواکیایی: Boh sk(sk)  اسلوونیایی: Bóg sl(sl)  سومالیایی: Eebe so(so), Ilaah so(so), Allaah so(so), Waaq so(so) Sotho: [[Modimo#الگو:st|Modimo]] st(st), [[Ramasedi#الگو:st|Ramasedi]] st(st), [[Raseokamelabatho#الگو:st|Raseokamelabatho]] st(st) اسپانیایی: Dios es(es)  سواحیلی: Allah sw(sw), Mungu sw(sw) سوئدی: Gud sv(sv) c. Tagalog: Diyos tl(tl), Panginoon tl(tl), Maykapal tl(tl), Bathala tl(tl) تامیلی: கடவுள் ta(ta) تاتاری: Ходай tt(tt), Тәңре tt(tt) Telugu: గాడ్ te(te), దేవుడు te(te) تایی: พระเจ้า th(th) تبتی: [[ལྷ།#الگو:bo|الگو:Tibt]] bo(bo) Tigrinya: [[እግዚኣብሄር#الگو:ti|እግዚኣብሄር]] ti(ti) ترکی: Tanrı tr(tr), Allah tr(tr), Yaradan tr(tr) اکراینی: бог uk(uk) , Бог uk(uk)  اردو: الله ur(ur) (Allāh), خدا ur(ur) (khudā) ازبکی: Xudo uz(uz), Аллоҳ uz(uz), Таңри uz(uz) Venetian: [[Dio#الگو:vec|Dio]] vec(vec) وپس: [[Jumal#الگو:vep|Jumal]] vep(vep) ویتنامی: Thiên Chúa vi(vi) Võro: [[Jummal#الگو:vro|Jummal]] vro(vro) والون: Bon Diu wa(wa) ولزی: Duw cy(cy) فریسی غربی: God fy(fy) c. White Hmong: [[Vaj tswv#الگو:mww|Vaj tswv]], [[Vajtswv#الگو:mww|Vajtswv]] ولوف: [[Yàlla#الگو:wo|Yàlla]] wo(wo) خوسا: [[uThixo#الگو:xh|uThixo]] xh(xh) یاکوتی: [[Таҥара#الگو:sah|Таҥара]] sah(sah) Yaqui: [[Lios#الگو:yaq|Lios]] Yiddish: גאָט yi(yi) , השם yi(yi) (hashem)  Yoruba: [[Ọlọ́run#الگو:yo|Ọlọ́run]] yo(yo) Yup'ik: [[Agayun#الگو:esu|Agayun]], [[Ellam Yua#الگو:esu|Ellam Yua]] زولو: Ujehova zu(zu), uNkulunkulu zu(zu) ǃXóõ: [[bīhi sà bòlo#الگو:nmn|bīhi sà bòlo]]

اردو

ریشه‌شناسی

پارسی خدا (xodâ).

آوایش

• آیپا:

اسم

خدا (xudā) m (املای هندی ख़ुदा)

1. خدا, ایزد

   مخلوق میں خالق کا نظر آیا جس کو اس دیکھنے والے نے خدا کو دیکھا

   Maxlūq mẽṅ xāliq kā nazar āyā jis ko us dekhne vāle ne xudā ko dekhā

   کسی که آفریده را در آفرینش دید, خدابوده که نگریستش.

2. سرور
3. صاحب
4. آقا
5. خودکفا

اصطلاحات اشتقاقی

• خدا حافظ (xudā hāfiz)

بلوچی

ریشه‌شناسی

این واژه برگرفته ازاوستایی 𐬓𐬀𐬜𐬀𐬙𐬀 (xᵛaδata, “خود-کوش”) (در معنا به چم ، "وابسته نبودن به هیچ چیز و هیچ کس"است). اصطلاح وابسته سنسکریتیस्वधा (svádhā), با بار معنایی همانا و مشابه است. همریشه با بلخی χοαδηο (xoadēo, “سرور”) و کردی خوا (xwâ).

اسم

خدا (xudā)

1. ایزد, خدا

همچنین بنگرید

• ہدا (huda)

لکی

ریشه‌شناسی

این واژه برگرفته ازاوستایی 𐬓𐬀𐬜𐬀𐬙𐬀 (xᵛaδata, “خود-کوش”) (در معنا به چم ، "وابسته نبودن به هیچ چیز و هیچ کس"است). اصطلاح وابسته سنسکریتیस्वधा (svádhā), با بار معنایی همانا و مشابه است. همریشه با بلخی χοαδηο (xoadēo, “سرور”)وکردی خوا (xwâ).

اسم

خدا (xudā)

1. خدا, ایزد

---