فعل فارسی
در فارسی (نوین) فعل/کارواژه یه نوع بُنجمله است؛ که برای بیانیدن نوع رابطه بین نهاد با فرایند و زمان فرایند استفایشد(استفاده می‌شود).
هر فعل شامل سه بخش است:
- روندنما: برای بیانیدن وضعیت آغاز، پایان، و چگونگی انجام فعل استفایشد؛ مانند، «پی» در «پی‌خوردم» (داشتم می‌خوردم) و «می» در «می‌خوردم».
- کیمنا: برای بیانیدن زمان فعل استفایشد؛ مانند، «خورد» که بن‌گذشته مصدر «خوردن» است.
- نهادنما: همان ضمیر پیوسته است؛ مانند، «ـم» در «خوردم».
در فارسی (نوین) کارواژه‌ها/فعل‌ها به دو دسته عمده قسمایند (تقسیم می‌شوند):
- کارواژه روندین: کارواژه‌ها/فعل‌هایی که رابطه نهاد با فرایند مورد توجه است؛ مانند، «علی غذایش را خورد».
- کارواژه وضعین: کارواژه‌ها/فعل‌هایی که نتیجه یا انجام‌شدگی فعل مورد توجه است؛ مانند، «علی غذایش را خورده بود که من رسیدم».
روندنما[ویرایش]
در فارسی (نوین) از روندنماها برای نمودن (نشان دادن) وضعیت شروع یا پایان فعل (گذشته، کنون، و آینده) استفایشد (استفاده می‌شود):
- تی-: برای ساختن فعل شروعیک؛ مانند، تی‌خوردم (صبحانه تی‌خوردم که فراخواند ام = خوردن صبحانه را شروع کرده‌بودم که فراخواند ام).
- فی-: برای ساختن فعل جاریک؛ مانند، فی‌خوردم (ناهار فی‌خوردم که آمد = داشتم ناهار می‌خوردم که آمد).
- دی-: برای ساختن فعل پایانیک؛ مانند، دی‌خوردم (بستنیم را دی‌خوردم که رسید = تا بستنیم را کامل خوردم، رسید).
- می-: برای ساختن فعل روالیک؛ مانند، می‌خوردم (قبلا آدامس می‌خوردم).
- پی-: برای ساختن فعل پیوستیک؛ مانند، پی‌واقید (دیشب سگ هه تا صبح پی‌واقید = دیشب سگ هه تا صبح پشت سرهم واق‌واق می‌کرد).
- هی-: برای ساختن فعل نزدیک؛ مانند، هی‌رفت (همین الان رفت) و هی‌رود (همین الان می‌رود).
کینما[ویرایش]
در فارسی (نوین) از مصدر سه نوع بن‌فعل سازشد (ساخته می‌شود)؛ که هرکدام نماینده زمان فعل (فرایند) است:
- بن‌گذشته: مصدر بدون «-ن» پایانی؛ مانند، خورد.
- بن‌کنون: برای مصدرهای باقاعده، مصدر بدون «ـدن»، «ـیدن، ـتن؛ مانند، خور.
- بن‌آینده: بن‌کنون + ـين؛ مانند، خورین.
منبع[ویرایش]
- نوشته‌شده توسط توسعه‌دهنده فارسی نوین